Vallja

"Vallja" (Reigen - n? origjinalin gjermanisht) ?sht? nj? nga veprat m? t? famshme provokative me tem? sensuale. Arthur Schnitzler e shkroi n? vitin 1897 dhe brenda ?erekut t? par? t? shekullit t? nj?zet? u p?rkthye thuajse n? t? gjitha gjuh?t e m?dha t? bot?s.

Drama shfaq moralin seksual dhe ideologjin? klasore t? koh?s, p?rmes takimeve t? nj?pasnj?shme erotike mes t? personazheve, q? shfaqen para ose pas nj? takimi seksual. Me personazhe nga t? gjitha nivelet e shoq?ris?, drama ofron nj? pasqyr? t? v?rtet? sociale, ku kontakti seksual i kalon kufijt? e klas?s. E botuar fillimisht privatisht, n? vitin 1900, vepra u vu n? sken? p?r her? t? par? n? vitin 1920 dhe shkaktoi skandal dhe reagime t? forta. Dy titujt e shfaqjes: "Reigen" n? gjermanisht dhe "La Ronde" n? fr?ngjisht, i referohen nj? valleje rreth e qark, q? gjendet n? thuajse gjith? popujt evropian?.

Drama u shtyp p?r her? t? par? n? ve? 200 kopje, q? u shp?rndan? dorazi mes miqsh. N? vitin 1903, botimi i par? publik n? gjuh?n gjermane doli n? Vjen? dhe shiti rreth 40,000 kopje. Skandali q? pasoi, solli censurimin dhe ndalimin nj? vit m? von?. M? 1908-n u ribotua me mundim n? Gjermani dhe m? 1912-n u p?rkthye n? fr?ngjisht, m? 1920-n n? anglisht dhe m? 1923-shin n? holandisht.

Drama u shfaq p?r her? t? par? n? teat?r m? 23 dhjetor 1920, n? Berlin, dhe m? 1 shkurt 1921 n? Vjen?. Nj? prodhim i paautorizuar ish v?n? n? sken? m? her?t n? Budapest, m? 1912-n. Shfaqja shkaktoi reagime t? dhunshme, shpeshher? masive. Schnitzler u sulmua moralisht e fizikisht n? nj? fushat? tipike antisemite. Shtypi i koh?s e konsideronte nj? pornograf hebre dhe protesta ndaj vepr?s u njoh si "skandali Reigen".

Megjithat?, drama u p?lqye gjer?sisht dhe nuk e humbi publikun, sidomos n? Rusi, ?ekosllovaki dhe ve?an?risht n? Franc?, ku u p?rshtat dy her? p?r kineman?, n? vitin 1950 dhe 1964. M? 1982-shin, pes?dhjet? vjet pas vdekjes s? Arthur Schnitzler, djali i tij, Heinrich Schnitzler, autorizoi shfaqen e dram?s n? gjuh?n gjermane.

N? vitin 1922, psikologu i madh, Frojdi, i shkruante autorit me elozhe e vler?sime tep?r t? larta.

Shfaqja zhvillohet n? vitet 1890 n? Vjen?. Struktura dramatike p?rb?het nga dhjet? skena t? nd?rlidhura midis ?ifteve t? t? dashuruarve apo predator?ve seksual?. Secili nga dhjet? personazhet shfaqet n? dy skena t? nj?pasnj?shme, ku skena e fundit sheh Laviren q? ?sht? dhe n? t? par?n, duke mbyllur k?shtu "vallen".

Ky botim vjen i shqip?ruar me aq delikates? nga Loreta Schillock dhe redaktim nga Dritan Ki?i.