Lu¿c s¿ Ph¿t giáo (song ng¿ Anh-Vi¿t)

Edward Conze quả thật đ l m được điều tưởng như kh ng thể l m được l giới thiệu tổng qu t về lịch sử ph t triển của Phật gi o bằng một c ch ngắn gọn nhất c thể được, m vẫn th u t m được đầy đủ những g cần thiết.

Mặc d bản th n l một Phật tử, Conze vẫn lu n giữ được khoảng c ch kh ch quan cần thiết khi tr nh b y c c vấn đề về lịch sử Phật gi o. Hơn thế nữa, ngay khi đề cập đến c c bộ ph i kh c nhau, ng cũng kh ng bao giờ để cho ng i b t của m nh nghi ng về theo những khuynh hướng tư tưởng m m nh đ chọn. V đ y ch nh l yếu tố đ tạo được sự tin cậy cần thiết cho một t c phẩm c t nh c ch sử học như thế n y.

Conze cũng tạo được cho tập s ch của m nh một cấu tr c rất chặt chẽ. Mặc d với những sự kiện kh d y đặc diễn ra trong hơn 2.500 năm m chỉ với kh ng đầy 150 trang s ch Anh ngữ, ng đ kh ng l m cho người đọc phải cho ng ngợp bởi sự dồn n n của ch ng. Bằng một sự li n kết kh o l o, ng đ tr nh b y tất cả theo một c ch kh i qu t nhất m vẫn bao h m được những chi tiết cốt l i cần thiết nhất. Trong một chừng mực n o đ , t i c cảm gi c li n tưởng nghệ thuật tr nh b y của ng như những n t chấm ph độc đ o của một nh danh họa thủy mặc.

Nhưng lịch sử ph t triển của một t n gi o, nhất l khi t n gi o ấy l Phật gi o, kh ng thể chỉ bao gồm những sự kiện, m điều cần thiết v thậm ch c n quan trọng hơn nữa ch nh l c c khuynh hướng tư tưởng với sự h nh th nh v ph t triển của ch ng. V việc tr nh b y ngắn gọn những vấn đề v c ng phức tạp, đa dạng, đ i khi rất trừu tượng n y thật kh ng dễ d ng ch t n o. Người viết nếu kh ng nắm vững tất cả mọi vấn đề v tu n theo một phương ph p tr nh b y hết sức khoa học, th chắc chắn sẽ kh ng tr nh được sự lạc lối trong khu rừng tư tưởng đầy b ẩn của Phật gi o. Conze đ l m được điều kh l m, v thậm ch c n l m rất tốt, khi ng giới thiệu hầu như tất cả những khuynh hướng tư tưởng lớn kh c nhau trong Phật gi o, v n u l n được sự kh c biệt cơ bản nhất của ch ng.